Voor de ene aquarist is de kwaliteit van het aquariumwater een zaak van veel meten en middeltjes toevoegen, terwijl een andere zegt er niet meer aan te doen dan één keer in de maand een deel van het water te verversen. Beide liefhebbers zweren bij hun methode en zeggen op deze manier de beste resultaten te behalen. In dit artikel zal geprobeerd worden om een aantal zaken omtrent het aquariumwater uit de doeken te doen.
De temperatuur
Het eerste waar je op moet letten als je een aquarium hebt, is op de temperatuur. Die is erg belangrijk voor vissen, zeker als het de bedoeling is om te gaan kweken. De meeste vissen zullen bij een te hoge of een te lage temperatuur geen eieren afzetten. Mocht dit wel gebeuren, dan zullen de eieren beschimmelen. De optimale temperatuur ligt voor de meeste tropische zoetwatervissen tussen 22° C en 26° C. Er zijn ook op deze regel uitzonderingen. De dwerggoerami (Colisa lalia) zet haar eieren pas af bij een temperatuur die hoger is dan 26° C, terwijl de bekende goudvis (Carassius auratus) haar eieren het liefst afzet bij een temperatuur lager dan 22deg; C. Als er dus (nieuwe) vissen in het aquarium komen, moet eerst de literatuur worden geraadpleegd om te zien of de aquariumtemperatuur afwijkt van de optimale temperatuur voor de vis. Een thermometer die met behulp van een zuignapje op de voor- dan wel de zijruit bevestigd kan worden, is al voor een paar gulden te koop in de dierenspeciaalzaak. Het is aan te bevelen om de temperatuur wekelijks te controleren. Daarnaast moet goed op het gedrag van de vissen worden gelet. Als de vissen overactief zijn of juist erg sloom, dan moet de temperatuur worden gecontroleerd. Verstandig is het dan om een extra thermometer bij de hand te hebben om te zien of de therrnometer in het aquarium niet afwijkt.
Het zuurstofgehalte
Behalve dat de vissen het bij een bepaalde temperatuur aangenamer vinden, is de temperatuur erg belangrijk voor de hoeveelheid zuurstof die er in het water opgelost zit. Hoe hoger de temperatuur, des te minder zuurstof er oplost in het water.
De groene planten in het aquarium fotosynthetiseren. Hierbij worden koolzuurgas en water omgezet in suiker en zuurstof.Zuurstofverzadiging
| Temp. | Mg O2/l |
| 4° C | 13.13 |
| 10° C | 11.33 |
| 15° C | 10.15 |
| 20° C | 9.17 |
| 22° C | 8.83 |
| 24° C | 8.53 |
| 26° C | 8.22 |
| 30° C | 7.63 |
De zuurstofconcentratie wordt onder andere op peil gehouden door het plantenbestand. De groene planten in het aquarium fotosynthetiseren. Hierbij worden koolzuurgas (koolstofdioxide) en water omgezet in suiker en zuurstof. Bij de opneming van zuurstof uit het water scheiden de vissen koolstofdioxide uit. De concentratie zuurstof zou zonder fotosynthetiserende planten steeds lager worden en de concentratie koolstofdioxide alleen maar hoger. Omdat de bladgroenkorrels van de groene planten hun eigen voedingsstoffen (suikers) kunnen maken en hierbij zuurstof produceren, blijft zowel de zuurstof- als de koolstofdioxideconcentratie op peil. Als de hoeveelheid zuurstof die de planten maken, niet voldoende is – bijvoorbeeld in een speciaalaquarium voor cichliden met alleen maar stenen en misschien een enkele plant – kan er een luchtpompje worden gebruikt. Als de concentratie zuurstof te laag is, dan kan men dat merken aan het gedrag van de vissen. Is dit namelijk het geval, dan gaan de vissen naar het wateroppervlak om lucht te happen. Vervang dan direct een groot deel van het water door vers water (en laat dit zodanig in de bak lopen, dat het wat lucht meemengt, redactie) . Om het probleem een volgende keer te voorkomen, moeten er nieuwe planten in het aquarium komen. Met name echte waterplanten, zoals waterpest en Cabomba, produceren veel zuurstof in het water.
De zuurgraad
De zuurgraad van het water wordt uitgedrukt in pH. De pH-schaal loopt, eenvoudig gezegd, van 0 tot 14:
| zuur | neutraal | basisch |
|---|---|---|
| 1 | 7 | 14 |
De pH is voor de vissen erg belangrijk, omdat er verschillende ziektes kunnen ontstaan als de pH niet goed is. Een aantal van deze ziektes zijn:
- De base-ziekte,
hierbij vertonen de vissen een vreemd zwemgedrag, ze zwemmen tegen de voorruit en proberen uit de bak te springen. Ook kan de huid verslijmen of kan vinrot en huidschimmel optreden. - De zuurziekte,
hierbij vertonen de vissen dezelfde symptonen als bij de base-ziekte (en komen bovendien op een abnormaal fraaie kleur, red.).
In een tropisch gezelschapsaquarium zal de pH normaal gesproken schommelen tussen de 6 en 7. Deze schommelingen worden veroorzaakt door twee processen. In de eerste plaats door de ademhaling van de vissen. Doordat de vissen ademhalen, wordt er zuurstof verbruikt en komt er koolzuurgas (= koolstofdioxide) vrij. Dit koolzuurgas zorgt ervoor, dat het water zuurder wordt. In de tweede plaats gebruiken de planten voor de fotosynthese koolzuurgas, waardoor het water basisch kan worden. In een goed lopend aquarium zullen deze processen in evenwicht zijn. Een andere oorzaak van een lage pH (zuur water) kan zijn, dat er veel kienhout in de bak ligt. In dit kienhout zit looizuur en dit komt in het aquariumwater. Het is dus zaak om nieuw kienhout eerst goed uit te koken om problemen met de pH te voorkomen. De pH kan op een vrij simpele manier worden bepaald. Er is zogenaamd pH- papier in de handel, dat snel en duidelijk de pH aangeeft.
Omdat de groene planten zuurstof produceren, blijft zowel de zuurstof- als de koolstofdioxideconcentratie op peil.
De hardheid
Opgeloste calcium- en magnesiumzouten vormen samen met koolzuur bicarbonaten (bicarbonaatzouten). De bicarbonaten zijn voor een groot deel verantwoordelijk voor de hardheid van het water. De calcium- en magnesiumzouten zitten opgelost in het kraanwater. De hoeveelheid van deze stoffen varieert per waterleidingbedrijf. De hardheid van het water kan op verschillende manieren worden weergegeven. De meest gebruikte manier is dat de hardheid wordt uitgedrukt in de totale hardheid. Deze totale hardheid wordt uitgedrukt in Duitse hardheidsgraden (° DH). Hierbij komt 1° DH overeen met 10 mg CaO per liter water. Het is moeilijk te zeggen wat de goede hardheid voor het water is, omdat dit per vis nogal verschilt.
Waterhardheid en vissen
| 0-4 | zeer zacht | Hasemania nana |
| 4-8 | zacht | Microgeophagus ramirezi |
| 8-12 | middelhard | Cichlisoma meeki |
| 12-18 | hard | Julidochromis-soorten |
| 18-30 | zeer hard | Malawi-cichliden |
| 30 | extreem hard | geen |
In het aquariumwater zitten naast de bicarbonaatzouten ook nog andere zouten. Om een onderscheid tussen de bicarbonaatzouten en de overige zouten te maken is er ook een andere manier om de hardheid weer te geven. De waterhardheid kan ook worden uitgedrukt in carbonaathardheid en niet- carbonaathardheid. De carbonaathardheid wordt weergegeven met KH.
Slot
Zoals al uit het bovenstaande blijkt, is aquarium houden zeker niet alleen maar een glazen bak met leidingwater vullen en er niet meer naar omkijken. Maar het andere uiterste is natuurlijk het dagelijks meten van de verschillende parameters. Het lijkt mij verstandig om de temperatuur geregeld te controleren en de overige waterwaarden een paar keer per jaar te meten. Hierbij moet echter wel bedacht worden dat, als er ongewenste veranderingen in het aquarium optreden, zoals bijvoorbeeld overmatige algengroei of vreemd zwemgedrag van de vissen, de oorzaak vaak ligt in de kwaliteit van het water. Als er dus een verandering optreedt in het aquarium, dan moeten alle hierboven genoemde waterwaarden worden nagekeken. Als de nodige apparatuur hiervoor niet in eigen bezit is, dan is het ook mogelijk om het water na te laten kijken bij de aquariumspeciaalzaak. Elke goede aquariumspeciaalzaak zal dit gratis of voor een gering bedrag voor zijn klanten willen doen en desgewenst zullen ze ook met goede tips komen om de kwaliteit van het water te verbeteren. Echter, bovenal blijft gelden dat voorkomen beter is dan genezen. Eens per maand ongeveer een kwart van het aquariumwater vervangen door leidingwater (uiteraard oppassen in gebieden met extreme samenstelling van het leidingwater, red.) en verder een goed filtersysteem zullen bijdragen aan een kwalitatief goed aquarium.
