Toen ik eens tijdens een verenigingsavond moest verklaren waarom de kalkkoralen zoals Acropora zo goed groeien, moest ik weer verwijzen naar de goed draaiende afschuimer. Hierdoor heb ik, na ‘zachte’ aandrang van enkele medehobbyisten, besloten om e.e.a. maar eens op papier te zetten.
Te vaak kom ik bij medeaquaristen een apparaat in het biofliter tegen dat alleen maar ‘spuitwater’ oplevert. Zelfs één die er in een buis van 60 centimeter hoog 2000 liter per uur doorheen jaagt. Een mooie zuurstofverrijker van het water, meer niet helaas!
Rol
Het valt niet altijd mee een afschuimer aan het zicht te onttrekkenDe afschuimer haalt een groot aantal afvalstoffen uit het water, voordat deze bacterieel worden afgebroken. Dit zijn zweefstoffen, voedselresten, urine, uitwerpselen, uitscheiding van koralen e.d., rottingsgassen, kleurstoffen en afbraakproducten. Kortom: de eiwitten, aminozuren en ammoniak. De afschuimer voorkomt daarmee dat een aquarium na het voeren een piekbelasting van giftige afbraakstoffen krijgt. Hierdoor wordt het aquariummilieu veel gelijkmatiger belast. Met andere woorden: zo kan een stabieler evenwicht ontstaan. Een veel gehoorde misvatting is dat een eiwitafschuimer ook nitriet, nitraat en fosfaat verwijdert, is absoluut niet waar.
Grootte
De grootte van de afschuimer hangt af van het volume van de bak. Men moet als vuistregel nemen dat de totale inhoud (bruto) eenmaal per uur door de afschuimer gaat. Meer is niet noodzakelijk en kan in bakken waarin geen wieren staan, zelfs gevaarlijk worden. Dit komt door de reactie met zuurstof. Hierdoor daalt de pH in het afgeschuimde water.
Acropora sp. (geweikoraal)Als we eenmaal per uur de inhoud van de bak er doorheen pompen, komen wij op een totale afschuiming van 60% uit. Pas na 4,5 uur zitten wij op 99% (zie Het Zee-aquarium 1994 nr. l, 2 en 4 chemie en techniek).
Echter volgens mij bereiken we nooit meer dan 95%, doordat ‘levend steen’ (het ideale biofilter) ook een gedeelte vasthoudt. Voeren wij de capaciteit op tot tweemaal, dan komen wij tot een ‘verversing’ van 80% per uur. Deze laatste 20% levert m.i. meer nadeel dan voordeel op.
Opmerking: De gehele afbraak speelt zich ook niet in één uur tijd af, maar is een doorgaand proces. In mijn bak ontstaat in de afschuimer het meeste schuim ± 6 uur na het voeren en normaliseert zich na ± 18 uur.
Veel belangrijker is een goede afschuiming te verkrijgen. Dit kan alleen door een goede reactietijd. Deze tijd is nodig om de eiwitten door absorptie van de wand van de schuimbellen goed te kunnen opnemen. Proefondervindelijk is een groep fanatieke aquaristen erachter gekomen, dat de ideale reactiehoogte voor een afschuimer met uitstromers minimaal 1500 mm bedraagt. De buisdiameter hangt af van de hoeveelheid water, die hier doorheen stroomt:
tot 400 l/u = Ø 110 mm
tot 600 l/u = Ø 125 mm
tot 1200 l/u = Ø 160 mm
tot 2400 l/u = Ø 200 mm
Door een injector op de afschuimer te monteren kan men de reactiehoogte met 1/3 reduceren, dus tot minimaal 1000 mm. Dit kan, omdat de reactie geforceerd wordt door de injector. Mijn persoonlijke voorkeur gaat hier naar uit. Als de injector goed is afgesteld, heb je er verder geen omkijken meer naar; nadeel is het geruis.
Met uitstromers zijn de nadelen: een duurdere luchtpomp, constant hoeveelheid lucht afstellen – omdat de uitstromers minder worden, iedere 6 weken uitstromers vervangen.
Plaatsing
Tegenwoordig is op bijna alle zeeaquaria een eiwitafschuimer aangeslotenDe ideale opstelling van een afschuimer is achter de overstort. Het water heeft daar relatief de meeste afvalstoffen, omdat aan de oppervlakte van het water zich het meeste ‘vuil’ afzet. Hierachter plaatst men een extra schot, waarin een hoeveelheid water blijft staan. Hieruit pompen wij het ‘vuile’ water in de afschuimer, waarna het afgeschuimde water in de overstort verdwijnt en via het filter weer teruggaat het aquarium in.
In mijn aquarium kon ik helaas geen schot zetten. Dit heb ik opgelost door een zuigbuis in de bak te plaatsen. Deze is via een hevelwerking aangesloten op een pomp. In de zuigbuis heb ik 4 cm onder het wateroppervlak een gat geboord i.v.m. het eventueel uitvallen van de hoofdpomp in het filtercompartiment. Als dan de pomp van de afschuimer blijft doordraaien, zuigt deze het aquarium niet compleet leeg.
Opmerking: Laat het afgeschuimde water nooit rechtstreeks in het aquarium lopen. Dit heeft tot gevolg dat zich overal zeer kleine luchtbelletjes aan koralen gaan hechten met alle vervelende gevolgen van dien. Ik heb hier ook leergeld voor betaald!
Montage plus afstelling
Acropora (hyacinthus?)Voor montage (figuur 3) kies ik als pomp een Eheim 1250. Deze is ideaal, omdat er in pvc goede koppelingen zijn, die hierop passen (een zg. 3/3 koppeling PN10 inw. lijm x bu.dr. 16 x 3/8″). Naar de schuimbuis toe zet ik een kogelkraan no. 1, fig. 3. In de retourleiding zet ik kraan no. 2, fig. 3. Als dit alles volgens schema gemonteerd is, wordt de pomp aangezet. Daarbij zet ik kraan 1 half open, totdat de afschuimer geheel gevuld is. De retourleiding begint nu te lopen, je hoort daardoor een slurpend geluid. Door kraan 2 langzaam iets dicht te draaien komt het waterpeil langzaam omhoog; stoppen zodra het water aan de schuimbuis reikt. Het slurpen is nu ook gestopt, doordat er een heveleffect is ontstaan.
Tip
Door ook een kraan no. 3, fig. 3, te plaatsen geeft de overstort geen slurpend geluid meer en kunt u de waterstand hierin exact bepalen. Ga niet verder dan 25% van de aquariumhoogte. Nu kunnen wij de luchtpomp aanzetten, hiervoor kies ik in dit geval voor de Wisa 400. De verhouding lucht : water is ± 1:2. Dit is afhankelijk van de kwaliteit van de bruisblokjes. Hoe fijner de luchtbelletjes, des te beter de schuimwerking.
De luchttoevoer knijpen totdat het schuimwater in de schuimbuis 6 à 7 cm. gestegen is. Nu wachten we af wat voor schuim we krijgen. Wit schuim betekent te veel lucht, groen schuim is te weinig lucht, lichtbruin c.q. oliekleurig schuim is precies goed.
Nu het juiste schuim is verkregen, kijken we na 2 dagen in de schuimbuis of zich hierin ook een koek heeft afgezet. Zo ja, dan de stijghoogte van het water opvoeren door kraan 2 iets te knijpen: ‘voorzichtig’!
Hydnopora sp. (pukkelkoraal) 
Grote eiwitafschuimer met injector (foto: E. Bruins)
Opmerking: Kies altijd een pomp en luchtpomp met overcapaciteit in verband met weerstand in buizen, waterkolom etc. en slijtage na verloop van tijd. En met overcapaciteit kun je eventueel naar behoefte bijstellen, hetgeen vooral belangrijk is voor de lindehouten uitstromers.
Hoe ouder, des te meer lucht nodig is om tot een goede afschuiming te komen.
Het maken van een afschuimer
Nu de werking en plaatsing van de afschuimer bekend is, kunt u de keuze maken om zelf een afschuimer te maken of er één te kopen. Als de keuze valt op zelf maken, gaan we aan de slag (zie fig. 1 en fig. 2)
Figuur 1 is een doorsnede van een afschuimer met lindehouten uitstromers op basis van het tegenstroomprincipe.
Figuur 2 is dezelfde afschuimer, maar dan met injector in plaats van uitstromers. De tekening moet u zo lezen dat de zijwand van figuur 2 in de linkerzijwand van figuur 1 valt.
Voor het maken van de werktekening ben ik uitgegaan van opstelling figuur 3. Een aquarium met een inhoud van 500 l. Maar u kunt de buisdiameter gemakkelijk zelf aanpassen aan uw eigen bak. De afschuimer is geheel opgetrokken uit pvc-materiaal. De tekening spreekt voor zich, alle maten zijn in millimeters, maar er zijn toch een paar tips.
Als u de schuimbeker maakt, dan eerst deksel no. 3, fig. 1, op deksel no. 2, fig. 1, lijmen, 24 uur laten drogen, dan hierdoor een gat boren 1 mm groter dan de diameter van de mof, meestal 56 mm. Hierin een mof lijmen, die afgezaagd is net onder de stuiknok. In deze mof kan de schuimbuis bevestigd worden. Die moet echter niet verlijmd worden, maar vastgezet met teflontape i.v.m. het schoonmaken van de schuimbeker. Een betere methode is om aan de onderkant van de schuimbuis een groef van ca 0,8 mm. te maken en hierom een rubberen ring te bevestigen (no. 16, fig. 1). Tip: de rubberring van een Eheimpomp.
Verder raad ik u aan om alle verbindingen van kogelkranen, tankdoorvoeren en de T-stukken 7, fig. 1, en 6, fig. 2, met teflontape vast te zetten. Als u een injector gaat plaatsen, hebben de injectorgaten (zie 6, fig. 2) waarschijnlijk ook nog een aanpassing in diameter nodig. Deze grootte is afhankelijk van de zwaarte van de pomp en de hoogte van de afschuimer. Bij mijn injector moest ik de gaten uitboren tot resp. Ø 12 en Ø 6,5 mm.
Eerst een proefopstelling maken en de afschuimer een week laten draaien. Is alles naar wens, dan pas definitief verlijmen.
Succes!
Fig. 1 
Fig. 2
Tot slot
Als u de afschuimer geplaatst hebt, ga dan niet direct wonderen verwachten. De afschuimer is een hulpmiddel om tot een goed milieu te komen, meer niet. Het regelmatige onderhoud moet dan ook gewoon doorgaan. Hieronder versta ik eenmaal per 3 weken 10% water verversen en tweemaal per week de filterwatten vervangen. Als u dan één jaar verder bent en terugkijkt, zult u tot de conclusie komen, dat het aquarium er veel frisser bijstaat en de lederkoralen beter groeien. Zelfs de steenkoralen gaan nu groei vertonen. Kortom, u gaat veel meer plezier beleven aan deze bijzonder boeiende en mooie hobby.
Downloaden: zelf afschuimer maken.
