Eendekos is de Zuid-Afrikaanse naam van een moerasplantje, dat uitermate geschikt is voor het ondiepe gedeelte van de vijver of voor een moerastuintje. De wetenschappelijke naam van dit aantrekkelijke plantje is Cotula coronopifolia. Het hoort thuis in de familie van de ASTERACEAE, zoals ook bijvoorbeeld het ons bekende Mexicaans eikenblad (Shinnersia rivularis) en de waterandijvie (Gymnocoronis spilanthoides).
Overigens houden de Zuid-Afrikanen het niet alleen op de naam eendekos. Ook worden de namen gansgras, gansogies en eendjesgras voor dit gewasje gebezigd. In Nederland hebben we er de naam goudkno(o)pje aan gegeven.
Van oorsprong komt dit plantje uit Zuid-Afrika, waar het o.nder andere gevonden wordt in Namibië (Swakopmund) langs de Oranje Rivier, Western Cape, Eastern Cape en ook rond Johannesburg (Gauteng). Verder vermeldt de literatuur, dat dit plantje ook in Angola en Mozambique voor zou komen. In en langs riviertjes, poeltjes en plassen komt het goudknoopje voor. Zowel op modderige, kleiachtige bodems alsook op vochtige zandbodems groeit het welig. Het geslacht Cotula kent ongeveer 80 species, waarvan er een aantal in Zuid-Afrika voorkomt; onder andere de bedreigde, aquatische soort Cotula myriophylloides.
Ook in het westen van de VS komt het goudknoopje in groten getale als ‘in- vasive plant’ onder de naam common brassbuttons voor. Het is er zelfs zo algemeen, dat veel Amerikanen denken, dat dit plantje een inheemse soort. Doordat het een snelle groeier is, wordt het vaak als onkruid beschouwd. Ook in een enkele oostelijke staat van de VS komt het, zij het sporadisch, voor.
Cotula coronopifolioSinds 1972 wordt Cotula coronopifolia ook op verschillende plaatsen in ons land in het wild, dikwijls op overwinteringsplaatsen van ganzen, gevonden. Zelfs op brakke groeiplaatsen blijkt het plantje zich goed te kunnen handhaven. Het goudknoopje ziet er alleraardigst uit: met gevorkte groenrode blaadjes, die op een vlezig steeltje staan van zo’n 5 mm doorsnede. Langs de vijver bereikt het plantje een hoogte van een kleine 20 cm en heeft het de neiging naar het water te kruipen. Dit geeft een speciaal effect. Tussen de worteltjes, die dan vrij in het water hangen, vinden onze vissen en/of andere dieren mooie schuilgele- genheden en paaiplaatsen.
En dan het bloemetje. De naam goudknoopje is goed gekozen: een goudgeel, bolrond bloemetje van 12 à 14 millimeter rond op een dun steeltje. Bij donker weer en ‘s nachts laten zij hun kopjes hangen, maar als het zonnetje maar even schijnt, stralen zij langs de vijverrand. Hoewel er in sommige artikelen een bloeitijd genoemd wordt van april-mei is mijn persoonlijke ervaring, dat – in het zuidwesten van ons land – de bloeitijd van begin juli tot begin augustus is.
Afhankelijk van de locatie doorstaat het goudknoopje een normale winter. Opmerkelijk is, dat het plantje medio december er dikwijls nog mooi groen bij staat, terwijl alles rond de vijver al afgestorven is. Mocht het overwinteren echter niet lukken, geen probleem: het zaad is eenvoudig te verzamelen en kiemt (afhankelijk van de temperatuur) gemakkelijk in ieder jaargetijde. Boven- dien zaait deze plant ook zichzelf uit, zodat continuïteit bijna altijd verze- kerd is. Stekken kan ook: bij kamertemperatuur zitten er in een flesje water na een week al worteltjes aan. Als men twee stekjes de winter doorhelpt, heeft men in het voorjaar voldoende materiaal, want het is zoals gezegd een snelle groeier, die veel uitlopers vormt.
Het submers houden van dit plantje is tot nu geen succes. Dat is jammer, want de aparte bladvorm is zeer decoratief en zou met heel wat aquariumplanten mooi te combineren zijn.
Het goudknoopje is het aanschaffen meer dan waard. Het plantje contrasteert geweldig met donker- of lichtgroene moerasplanten. Ook geeft de eigenschap van naar het water kruipen een aparte dimensie aan de oever van een vijvertje.
In het voorjaar is het goudknoopje bijna overal voor een meestal bescheiden bedrag bij tuincentra te koop. Een kleine investering, waarvan men jarenlang kan genieten.
