Het is al jaren bekend dat de Nederlandse boomkikker met uitsterven wordt bedreigd. Dit is deels te wijten aan het feit dat zijn natuurlijke biotopen in het recente verleden zwaar onder druk hebben gestaan door beschadigingen, verdwijningen en landbouwvergiften.
Detail van natuurlijke biotoop van H. arborea in Noord-Brabant, najaar 1998.
Hyla arboreaEen andere belangrijke factor in het steeds zeldzamer worden van ons mooiste kikkertje zou kunnen zijn dat de boomkikker veelvuldig werd weggevangen door handelaren en zogenaamde ‘liefhebbers’. Door de amfibieën in Nederland (Europa) te beschermen heeft men deze vorm van roofbouw op de juiste wijze aangepakt. Door het beperken van landbouwgifgebruik is het milieu weer wat schoner geworden, met als gevolg een gedeeltelijk herstel van het Nederlandse amfibieënbestand. Ook zeer belangrijk is dat heden ten dage verenigingen als bv. Natuurmonumenten goed bezig zijn door bepaalde biotopen aan te kopen en vervolgens dusdanig te onderhouden, dat hun oorspronkelijke bewoners weer kans hebben te overleven. Het gaat hier niet alleen om amfibieën, maar ook om dieren als de das en de hamster. Om een globale indruk te krijgen of dit streven ook resultaten heeft, is veldonderzoek zeer belangrijk om aantallen in kaart te brengen.
Daar mijn voorliefde uitgaat naar de eerder genoemde groep amfibieën, ga ik regelmatig naar specifieke biotopen om rustig in m’n eentje of met zijn tweetjes te genieten van al wat kruipt, zwemt en springt en probeer dat op de gevoelige plaat vast te leggen. Vaak gebeurt dit al in het voorjaar om de parende kikkers en padden te bewonderen. Tevens gaan we dan gedurende de schemering roepende mannetjes van de boomkikkers tellen. Bij aankomst in de biotoop is het op dat tijdstip (vooravond) vaak een oorverdovend kabaal, veroorzaakt door de baltsende groene kikkers (Rana esculenta).
Detail van natuurlijke biotoop van H. arborea in Noord-Brabant, najaar 1998 (om oncontroleerbaar ‘kikkertoeristme’ te voorkomen duid ik de vindplaats niet nader aan).
Wanneer de duisternis begint te vallen zwakt dat kabaal af en komt de specifieke roep van Hyla arborea opzetten. Eerst hoort men dan voorzichtig het eerste mannetje roepen (tek-tek-tek), waarna het even stil is en men vervolgens uit de verte het antwoord hoort van een ander mannetje. Vervolgens begint de heer links zich ook te bemoeien met het gesprek. Het resultaat is dat de mannetjes zich vanuit de loofbossen gaan verplaatsen naar de struiken en heggen rondom een natuurlijke poel. Op het geluid van de mannen komen uiteraard ook de vrouwtjes af. Om zich uiteindelijk te verzamelen in de poel om deel te nemen aan het paringsritueel. We praten nu over de periode rondom de maand mei. Na het afzetten van de eieren wordt het roepen van de mannen vaak wat minder frequent waargenomen. Op zonnige dagen kan men ze dan zelfs overdag waarnemen, tijdens het zonnebaden in de heggen. Je moet echter wel goed je ogen gebruiken, daar ze door hun camouflage voor de leek (gelukkig) niet opvallen. Naar aanleiding van de in het voorjaar getelde roepende mannetjes kan men een globale schatting maken voor het komende broedseizoen (indien het weer meezit).
In het najaar kan men op zonnige dagen genieten van zowel jonge als oudere dieren. We praten dan over de maanden september en oktober. Zodra de temperaturen lager worden gaan de dieren in winterrust op beschutte plaatsen en is het seizoen voor ons weer over en kunnen ook wij tevreden of ontevreden, afhankelijk van de getelde hoeveelheden, de warmte van huis en haard weer opzoeken.
Hyla arborea in braamheggen
Om dit werk te doen moet je echter wel een bepaalde gekte over je hebben om je gedurende de wisselende seizoenen aan de waterkant lek te laten prikken door muggen en ander dergelijk ongedierte. Of door het risico te lopen van een boze echtgenote, omdat kleding en schoenen weer eens onder de modder zitten. Maar dit alles is getuige de foto’s toch zeer de moeite waard.
Uiteraard zijn dieren als Hyla arborea niet geschikt om te houden in een binnen- of buitenterrarium; daar zijn we het hopelijk allen over eens. Ze bestaan tenminste nog in Nederland en laat het verdwijnen van deze soort in ieder geval niet komen door het feit dat we onze vingers niet thuis kunnen houden.
*) Indien men ervaringen wil opdoen met Hyla’s zijn er gelukkig nog voldoende mogelijkheden over, zoals bv. de Turkse boomkikker, die regelmatig wordt aangeboden op de diverse beurzen en kikkerdagen. Deze soort is wel legaal en goed te houden èn kweekbaar getuige de steeds vaker gepubliceerde artikelen over deze soort.
