In het West-Afrikaanse Gambia maakte ik (eerste auteur) een strandwandeling. Vanuit het plaatsje Kololi begon ik mijn wandeling naar het zuiden.
De vangblaasjes (foto: Leen van Doorn)Op ongeveer 10 kilometer ligt Ghana Town. Halverwege bij een primitieve bar ontmoette ik Afrikanen, die wat van planten afwisten. Ik vroeg of ze rijstplanten hadden (dus ook moeras) in de omgeving. Dat hadden ze. Nadat ik de consumptie genuttigd had, zouden ze me de rijstakkers laten zien. Aldus geschiedde. Een andere firmant hield de bar open. Na een uur door akkers en landbouwgebieden gelopen te hebben, kwamen we bij een beekje; in een breder stukje waren wat rijstplanten uitgezet. In het diepere deel (plm. 1 m) staan Nymphaea lotus. Tussen de bladeren van deze plant zie ik kleine, gele bloemen boven het water uitsteken. De steeltjes worden boven water gehouden door een drijforgaantje: een vijftal korreltjes luchtweefsel, net tempex. De beek loopt vele kilometers door richting Old Yundum, niet ver van het vliegveld. In het nabijgelegen dorp Brufut en omgeving wordt behoorlijk veel water aan de grond onttrokken. Mogelijk heeft de beek geen lang leven meer.
De dag voordat ik naar Nederland vertrok, verzamelde ik de plant. Door de blaasjes op de bladeren weet ik, dat het een Utricularia is. De blaasjes zijn zwart. Je verwacht, dat ze gevuld zijn met zwart organisme, maar er is geen klein leven te bekennen in het water. Later hoorde ik, dat de plant de kleur van de bodem aanneemt en dat de kleur niets te maken heeft met levend-voedselopneming.
In een aquariumcultuur worden de blaasjes lichtgroen, soms zelfs transparant. Onderzoek heeft uitgewezen, dat de plant ook goed groeit zonder de aanwezigheid van levende organismen.
Determinatie
De ontkiemende zadenGelukkig heeft Christel Kasselmann in haar Aquariumhandboek twee Afrikaanse soorten beschreven. Utricularia stellaris en U. inflexa lijken erg op elkaar. Zonder bloeiwijze zijn er geen verschillen te zien. Als de plant in bloei komt, blijkt dat we te maken hebben met U. stellaris, een zeldzame plant volgens Christel.
Cultuur
De plant kwam ‘vers’ aan in mijn goed verlichte aquarium. Daar heeft het maanden geduurd, voordat de plant is gaan groeien. Ook na het uitdelen duurt het enige tijd, voordat de plant gaat groeien. Het Afrikaanse water bevat nauwelijks kalk en andere voedingsstoffen. Toen de plant ging groeien, ging het zeer snel. Doordat de wortelloze stengels aan de oppervlakte drijven, ontvangen ze een maximum aan licht. In cultuur kan de plant groeien in middelhard water (10° DH), mogelijk nog harder. De plant houdt van schone aquaria. In een bak met vissen of veel algen is de plant snel verdwenen. Na veel uitdelen weten we, dat de plant in verschillende milieus goed groeit.
Vermeerdering
De bloeiwijze op stervormig drijflichaam van Utricularia stellaris.Een stengeltje van plm. 15 cm lengte kan in tweeën worden geknipt. Op het gedeelte zonder groeipunt ontwikkelt zich snel een nieuw groeipunt. Op deze manier kon ik snel wat scheuten uitdelen. Eén scheut gaf ik aan Toon Albers. In zijn goed verlichte aquarium worden koolzuurgas en diverse meststoffen toegevoegd, dus alles is aanwezig voor een goede groei.
Toon vertelt erover: “U. stellaris ging bij mij enorm snel groeien, decimeters per week, ik moest extra mest doseren – in het levend voer zat toch een aanvulling – of het ‘chemische’ voer. Al snel ontwikkelden op de zware scheuten bloeiwijzen. De bloemen vormden gemakkelijk vruchten met talrijke zaden. Ik probeerde de zaden op te vangen. Van een niet opengesprongen vrucht verzamelde ik de zaadjes. Deze heb ik drie maanden droog bewaard. Toen ik ze in het water deed, zag ik na een tijdje, dat ze ontkiemd waren. De vreemd gevormde zaadjes zaten nog tussen de kiemplanten.
Zoals de foto laat zien, kleuren de koppen rood. Deze kleur wordt veroorzaakt door het filteren over turfgranulaat. De hoeveelheid hiervan is bepalend voor de rode kleur. Hoe groter de hoeveelheid, des te roder de kleur. Het nadeel van een grote hoeveelheid is, dat het water minder helder wordt en dus minder licht doorlaat. Advies: niet meer dan 75 gram turfgranulaat gebruiken in een aquarium met een inhoud van 400 liter. Het turfgranulaat om de 3 à 4 weken vervangen.
Waarom toevoeging van turfgranulaat?
De zaaddozenDe eigenschappen van filteren over turfgranulaat zijn de volgende:
- Ionenuitwisseling door het filteren erover. Of anders gezegd de bicarbonaten worden gebonden met als resultaat dat de carbonaathardheid wordt verlaagd. Dit heeft vooral effect bij een KH van bijvoorbeeld 6° DH of lager (controleren!) De pH wordt er indirect door verlaagd.
- De opneembaarheid van voedingsstoffen wordt erdoor verbeterd.
- De alggroei wordt erdoor geremd (vooral onder pH 7).
De rode topIn Gambia zie je de plant veel in opdrogende poelen. Op de natte modder ontwikkelen zich vruchten. Zaad vormt mogelijk een belangrijke bron van vermeerdering. Ook kwam ik de plant tegen in een watertje, dat ontstaan was na een zandafgraving. Vaak zijn de planten die zich daar vestigen, ‘gemakkelijk’ te cultiveren.
Verspreiding
De planten hebben eerst hun weg gevonden binnen de WAP (Werkgroep Aquatische Planten). Later zijn ze op de Aqua Terra Hobbybeurs in Veenendaal verhandeld. De planten zijn te teer om in de bestaande handelskanalen te overleven. Daar komt nog bij, dat een winkel een drijvende plant niet gemakkelijk verkoopt.
Wie de plant in cultuur heeft, zal kunnen bevestigen, dat deze leuke plant een aanwinst voor de hobby is.
